Χριστουγεννιάτικα Έθιμα

“Το «Χριστόξυλο» και το «Πάντρεμα της Φωτιάς» είναι δύο, όχι και τόσο γνωστά Χριστουγεννιάτικα έθιμα που τα συναντάμε κυρίως στην Μακεδονία, στα χωριά του Δήμου Νιγρίτας.

Το Χριστόξυλο είναι το πρώτο κούτσουρο που θα καεί στο τζάκι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, αφού το πρωί της ίδιας μέρας καθαριστεί το τζάκι επιμελώς. Κατά το έθιμο, χρησιμοποιείται για Χριστόξυλο οποιοδήποτε μεγάλο ξύλο ή κούτσουρο. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, αφού έχει συγκεντρωθεί όλη η οικογένεια γύρω από το τζάκι, ανάβεται το Χριστόξυλο και έως τα Θεοφάνεια η φωτιά στο τζάκι δεν πρέπει να σβήσει. Μ’ αυτόν τον τρόπο πιστεύεται ότι μένουν έξω από το σπίτι οι καλικάτζαροι, που εκείνες τις μέρες βρίσκονται πάνω στη γη. Για τη φωτιά που προσφέρει το Χριστόξυλο την παραμονή των Χριστουγέννων η λαϊκή παράδοση λέει ότι ζεσταίνει τον νεογέννητο Χριστό στη Φάτνη. Η στάχτη που δημιουργείτε στο τζάκι εκείνες τις ημέρες (από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα) θεωρείται πως διώχνει το κακό και γι’ αυτό σκορπίζεται γύρω από το σπίτι, τους στάβλους αλλά και στα χωράφια.

Το Χριστόψωμο , το «Ψωμί του Χριστού», ως έθιμο το συναντάμε κυρίως στα Δαρνακοχώρια. Γίνεται, την παραμονή των Χριστουγέννων, από τη νοικοκυρά του σπιτιού, με ιδιαίτερη ευλάβεια και με ειδική μαγιά (από ξερό βασιλικό κ.ά). Απαραίτητος επάνω, είναι χαραγμένος ο σταυρός. Γύρω – γύρω υπάρχουν διάφορα διακοσμητικά, σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια. Την παραμονή των Χριστουγέννων, ο νοικοκύρης παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει και το κόβει. Η οικογένεια είναι μαζεμένη στο σπίτι. Σε λίγο θα αρχίσει η προ του τέλους νηστίσιμη μυσταγωγία. Το τραπέζι στρώνεται: στη μέση το χριστόψωμο, φασόλια μαγειρεμένα δίχως λάδι για την ημέρα αυτή, τουρσιά λάχανο, ντομάτες, πιπεριές, καρπουζάκια, σέλινο, καρότο και κρασί κόκκινο του σπιτιού. Γύρω από το χριστόψωμο υπάρχουν και άλλες παραδόσεις.

Κάποτε, οι Σαρακατσάνοι τσοπάνηδες έφτιαχναν δύο χριστόψωμα. Το πρώτο, το καλύτερο και με τα πιο πολλά κεντίδια, είναι για το Χριστό «για να τους φυλάει και να τους βλογάει». Πάνω του σκαλίζουν ένα μεγάλο σταυρό – φεγγάρι με πέντε λουλούδια. Το δεύτερο, η τρανή Χριστοκουλούρα ή Ψωμί του Χριστού, είναι για τα πρόβατα. Έτσι τα τιμά ο βοσκός και τα βλογά ο Χριστός. Στη Χριστοκουλούρα παριστάνεται με ζύμη, όλη η ζωή της στάνης, δηλαδή η μάντρα, τα πρόβατα, οι βοσκοί κ.ά.